Podczas przygotowywania się do założenia własnej działalności gospodarczej przedsiębiorca musi odpowiedzieć sobie na wiele pytań. Jedno z kluczowych to forma, w jakiej chce prowadzić swoją firmę. Każda z form prawnych ma swoje wady i zalety, więc trzeba wnikliwie przeanalizować wszystkie cechy zakładanej działalności. Założona firma może przyjąć jeden z wielu sposobów organizacji. Każdy z nich niesie za sobą zarówno prawa, jak i obowiązki współwłaścicieli. W każdym też inne będą wymagane organy zarządzające firmą, obciążenia podatkowe oraz inny poziom odpowiedzialności założycieli.
Jedną z najpopularniejszych form jest spółka akcyjna. To najbardziej złożona forma spółki handlowej, przeznaczona do prowadzenia średnich i dużych przedsiębiorstw. Jak działa, czym się charakteryzuje, jak ją założyć oraz jakie są jej wady i zalety? Dowiemy się poniżej:
Spółka akcyjna – co to jest?
Spółka akcyjna – skrót SA lub S.A. – to rodzaj powszechnej w gospodarce rynkowej spółki kapitałowej, której forma opiera się na obiegu akcji będących w posiadaniu akcjonariuszy. Kapitał zakładowy składa się z wkładów założycieli, którzy stają się współwłaścicielami spółki. W Polsce spółki akcyjne działają obecnie na podstawie Kodeksu spółek handlowych. Kapitał zakładowy spółki akcyjnej podzielony jest na akcje o równej wartości. Akcje te mogą być notowane (kupowane i sprzedawane) na giełdzie.
Spółka akcyjna to wyodrębniona organizacja kapitałowa, posiadająca własną osobowość prawną. Może być ona założona w dowolnym celu, który musi spełniać tylko jeden warunek – musi być zgodny z prawem. Ze względu na stopień skomplikowania organizacji spółki akcyjnej forma ta stosowana jest przez duże przedsiębiorstwa, prowadzone przez osoby z odpowiednim doświadczeniem. Nazwa spółki akcyjnej może być zupełnie dowolna, jednak musi zawierać końcówkę SA, S.A. lub dopisek „spółka akcyjna”.
Spółka akcyjna – cechy charakterystyczne
Mając na uwadze fakt, że spółka akcyjna posiada odrębną osobowość prawną, specyficzna jest także odpowiedzialność majątkowa firmy. Otóż wszystkie nieruchomości oraz ruchomości, które nabywane są w celu prowadzenia działalności przez spółkę akcyjną, wchodzą w skład jej majątku. Nie stanowią więc odrębnego majątku akcjonariuszy czy założycieli. W związku z tym, za wszystkie zobowiązania zaciągnięte na poczet działalności firmy, w pierwszej kolejności odpowiada jej majątek. Oznacza to, że wszelkie ewentualne egzekucje będą prowadzone najpierw ze wszelkich dóbr będących formalnie własnością spółki.
Założycielem spółki akcyjnej może być jeden lub większa liczba: osób fizycznych, osób prawnych, jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, które posiadają zdolność prawną.
Akcjonariuszami spółki są osoby, które nabyły wyemitowane przez tę firmę akcje giełdowe lub też osoby, które nabyły akcje przy okazji zakładania firmy i złożyły się na kapitał zakładowy. A ten w przypadku spółki akcyjnej jest dość duży, gdyż wynosi minimum 100 tysięcy złotych. Kapitał zakładowy dzieli się na akcje, czyli udziały w spółce, o równej wartości nominalnej. Wartość nominalna każdej akcji to minimum 1 grosz. Akcje należą do akcjonariuszy i mogą być przedmiotem obrotu na Giełdzie Papierów Wartościowych (GPW). Akcjonariusze zakładający firmę mogą podjąć uchwałę o tym, w jaki sposób dzielone są zyski. Dywidendy, czyli zysk firmy podzielony przez akcjonariuszy, najczęściej wypłacane są proporcjonalnie do ilości posiadanych akcji. Odpowiadają oni za zobowiązania firmy do wysokości wniesionego wkładu.
Spółka akcyjna jest to więc forma działalności, która:
- Zapewnia anonimowość wspólników spółki akcyjnej, czyli jej akcjonariuszy
- Jest odpowiednia dla dużych przedsięwzięć, w tym firm planujących wejście na giełdę
- Jest obowiązkowa dla niektórych działalności, w tym banków oraz firm ubezpieczeniowych
Jak założyć spółkę akcyjną
Do założenia spółki akcyjnej niezbędne jest kilka elementów. Po pierwsze spółka musi zostać zawiązana. Aby tak się stało założyciele muszą podpisać akt założycielski, czyli nic innego jak wielostronną umowę powstania spółki. W treści aktu zobowiązują się oni do wspólnego dążenia do osiągnięcia określonego celu. W spółce akcyjnej wyrazem tego jest wniesienie odpowiedniego wkładu finansowego oraz nakład pracy. Akt założycielski powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego.
Następnym niezbędnym krokiem do powstania spółki akcyjnej jest zawarcie umowy założycielskiej, na którą składają się:
- Statut
- Jednostronne oświadczenia o przystąpieniu do spółki
- Zgoda na brzmienie statutu oraz objęcie akcji
Statut spółki akcyjnej jest podstawowym dokumentem, w którym uregulowane są prawa i obowiązki założycieli, akcjonariuszy i organów spółki. Do obowiązkowych elementów statutu należy określenie:
- Firmy i siedziby spółki
- Przedmiotu działalności spółki
- Czasu trwania spółki, jeżeli jest oznaczony
- Wysokości kapitału zakładowego
- Kwoty, jaka została wpłacona przed zarejestrowaniem spółki na pokrycie kapitału zakładowego
- Wartości nominalnej akcji i ich liczby ze wskazaniem, czy akcje imienne, czy na okaziciela
- Liczby akcji poszczególnych rodzajów i związanych z nimi uprawnień, jeżeli w spółce będą występować akcje różnych rodzajów
- Nazwisk i imion założycieli spółki
- Liczby członków zarządu i rady nadzorczej albo co najmniej minimalnej lub maksymalnej liczby członków tych organów oraz podmiotu uprawnionego do ustalenia składu zarządu lub rady nadzorczej
W statucie oprócz elementów obowiązkowych mogą znaleźć się również elementy fakultatywne:
- Określenie minimalnej lub maksymalnej wysokości kapitału zakładowego
- Określenie terminów i wysokości wpłat na akcje
- Dodatkowe postanowienia dotyczące treści i formy dokumentu akcji
- Ograniczenie możliwości rozporządzania akcjami imiennymi
- Określenie uprawnień rady nadzorczej
- Utworzenie kapitałów rezerwowych
Kolejnym warunkiem który musi zostać spełniony, aby spółka akcyjna zaczęła istnieć, jest wpis do rejestru przedsiębiorców. Spółkę akcyjną rejestruje się w Krajowym Rejestrze Sądowym składając wniosek na formularzu KRS-W4. Po rejestracji spółka zgłasza dane uzupełniające do urzędu skarbowego (formularz NIP-8). To dane, których nie trzeba zgłaszać przy rejestracji, takie jak na przykład numery rachunków bankowych, przewidywana liczba pracowników, miejsca prowadzenia działalności oraz szczegółowe dane kontaktowe. Dane te trafiają ZUS, GUS i urzędu skarbowego. Spółka powinna je podać już po rozpoczęciu działalności – w terminie 7 dni (dane dla ZUS) lub w terminie 21 dni (dane dla GUS i urzędu skarbowego) od dnia rejestracji spółki w KRS. Spółka uzyskuje osobowość prawną z chwilą uzyskania wpisu do KRS.
Spółka akcyjna – wady i zalety
Główne zalety spółki akcyjnej to w pierwszej kolejności proste gromadzenie kapitału oraz proste metody pozyskiwania kapitałów w trakcie trwania działalności poprzez emisję akcji i innych instrumentów finansowych. Kolejnym niezaprzeczalnym plusem jest brak odpowiedzialności akcjonariuszy za zobowiązania spółki.
Natomiast, jeśli chodzi o wady, to na początku należy wspomnieć o:
- Wysokim minimalnym kapitale zakładowym
- Kosztownym, skomplikowanym i czasochłonnym procesie rejestracji
- Dużych wymaganiach formalnych dotyczących działalności spółki
- Braku wpływu mniejszych akcjonariuszy na działania spółki
